"Rozmawiamy o wnętrzach"    Architektura wnętrz gabinetów  medycznych.      Jacek Niezgoda ARTDESIGN architektura wnętrz Artykuł opublikowany został w "Ogólnopolskim Przeglądzie Medycznym".          W czasach, kiedy pacjent wybiera lekarza, wizerunek estetyczny gabinetu lekarskiego nabiera szczególnej wagi. Jego wnętrze powinno być zaprojektowane przez doświadczonego projektanta, tak aby spełniało współczesne normy i wymagania, a jednocześnie cieszyło wzrok osób w nim przebywających. Pozwoli to na odbiór bez zastrzeżeń przez Sanepid i terminowe otwarcie. Szczegółowe wymagania, stawiane gabinetom lekarskim, opublikowane zostały w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 9 marca 2000.

Ogólne zasady.
      Gabinet, w którym lekarz może wykonywać indywidualną praktykę lekarską powinien posiadać powierzchnię co najmniej 12 m2. Lekarz rodzinny powinien zaplanować swój gabinet w pomieszczeniu min. 15 m2. Aby zapewnić komfort pacjentom, z powierzchni gabinetu, należy wydzielić wygodną kabinę ubraniową/przebieralnię o powierzchni min. 1,5 m2, wyposażoną w wieszak, krzesło i lustro. Dla lekarza stomatologa normy przewidują min. 12 m2 powierzchni, w przypadku jednego fotela i co najmniej o 8 m2 więcej przy instalacji każdego następnego. Wysokość pomieszczeń nie powinna być mniejsza od 3,1 m, co zapewni przestronność i komfort wykonywanej pracy.
      Pomieszczenie przeznaczone na gabinet powinno stanowić odrębny lokal. Wyjątek dotyczy praktyki lekarskiej prowadzonej w lokalu mieszkalnym. W każdym przypadku należy zapewnić izolację gabinetu lekarskiego od pomieszczeń użytkowanych w innym celu. Wejście do pomieszczeń nie może prowadzić przez pomieszczenia nie związane z praktyką, jak również nie może być przejściowe i pełnić funkcji komunikacyjnej. 
      W kompleksie praktyki należy wydzielić następujące pomieszczenia: poczekalnię z możliwą recepcją/rejestracją, oddzielne toalety dla pacjentów i personelu, pomieszczenie socjalne oraz oczywiście gabinet lub gabinety lekarzy.
      Z rejestracji/recepcji personel powinien mieć zapewnioną widoczność na poczekalnię, wejście i wyjście. Rejestracja powinna być również połączona z gabinetem/gabinetami interkomem, pozwalającym na wzajemną wymianę informacji np. w celu sprawdzenia danych z archiwum (należy pamiętać aby przechowywana dokumentacja medyczna była zabezpieczona przed dostępem osób postronnych, zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych). Wielkość poczekalni uzależniona jest od przepustowości i liczby gabinetów oraz od systemu rejestracji pacjentów, jednak nawet przy pojedynczym gabinecie powinno być zapewnione co najmniej pięć wygodnych miejsc siedzących. W poczekalni należy przewidzieć miejsce na ubrania wierzchnie pacjentów. 
      Jeżeli z przyczyn technicznych, nie istnieje możliwość urządzenia dwóch oddzielnych toalet, dla pacjentów i dla personelu, dopuszcza się jedną toaletę do wspólnego użytkowania.  W każdym przypadku toaleta powinna być wyposażona w przedsionek z umywalką z bieżąca ciepłą i zimną woda, pojemnik na mydło płynne, zasobniki z jednorazowymi ręcznikami oraz kosz. Istnieje odstępstwo od tej zasady, w przypadku przystosowania toalety i gabinetu dla osób niepełnosprawnych.
      Jeżeli w wydzielonym kompleksie znajdują się dwie praktyki lekarskie, istnieje konieczność zorganizowania dwóch, oddzielnych toalet - dla pacjentów i dla personelu, w tym wypadku poczekalnia może być wspólna.
      W pomieszczeniu socjalnym powinno być zlokalizowane miejsce na szafę do przechowywania odzieży ochronnej i okryć wierzchnich personelu. W wypadku braku pomieszczenia socjalnego, miejsce to, oddzielnie zamykane na klucz, można przewidzieć w ramach poczekalni dla pacjentów. Jeżeli przewidziane jest pomieszczenie socjalne należy zlokalizować w nim odpowiednio zabezpieczone miejsce do przechowywania czystej bielizny.
      W każdym gabinecie powinna być zainstalowana umywalka z bieżącą – ciepłą i zimną wodą, przy umywalce należy zainstalować zasobnik z jednorazowymi ręcznikami, pojemnik na mydło płynne oraz kosz/pojemnik na zużyte ręczniki. W pomieszczeniach, w których będą wykonywane świadczenia zdrowotne przy użyciu narzędzi i sprzętu wielokrotnego użytku, poza umywalką, powinien być zainstalowany zlewozmywak z bieżącą – ciepłą i zimną wodą, autoklaw, oraz w zależności od potrzeb, sterylizator niskotemperaturowy. W pomieszczeniach stanowiących indywidualną praktykę powinna być zapewniona odpowiednia wymiana powietrza – poprzez zastosowanie wentylacji grawitacyjnej kanałowej. W niektórych sytuacjach, np. przy silnym nasłonecznieniu i nagrzewaniu się pomieszczenia, należy zastosować wentylację mechaniczną lub klimatyzację. Okna powinny być uchylne lub otwierane, wyjątek stanowią pomieszczenia w których zainstalowana jest klimatyzacja.
      Wszelkie urządzenia i meble, zarówno w poczekalni, jak i w gabinecie powinny być wykonane z materiałów zmywalnych, odpornych na środki dezynfekcyjne np. stal, plastik lub lakierowana sklejka, w przypadku mebli tapicerowanych - skóra naturalna i syntetyczna, a także inne materiały łatwo zmywalne umożliwiające dezynfekcję. Meble w gabinecie powinny być umiejscowione na nóżkach lub zawieszone tak, aby cała powierzchnia podłogi była dostępna. Umożliwi to łatwe utrzymanie czystości. Ponadto przydatnym w gabinecie urządzeniem jest niewielka lodówka. Odpady komunalne należy gromadzić w workach foliowych poza pomieszczeniem, w którym udzielane są świadczenia zdrowotne.

Niepełnosprawni.
      Właściwie każdy gabinet/praktyka powinien być dostosowany do przyjmowania osób niepełnosprawnych, wiąże się to często z wyborem miejsca lokalizacji gabinetu lub przystosowaniem pomieszczeń do odpowiednich wymagań. Aby umożliwić niepełnosprawnym korzystanie z pomieszczeń, w których udzielane są świadczenia zdrowotne należy zadbać m.in. o podjazd lub windę, szerokość drzwi min. 95 cm, korytarze o szerokości min. 1,30 m, wyłączniki oświetlenia na wysokości 1,0 - 1,05 m. W obszarze toalety powinna zawierać się powierzchnia zapewniająca minimalny obszar pełnego obrotu wózka inwalidzkiego tzn. koło o średnicy 150 cm, toaleta powinna być również wyposażona w odpowiednie uchwyty. 

Podłoga. 
      W obiektach służby zdrowia podłoga może być wykonana z materiałów ceramicznych, gresowych, linoleum lub wykładziny kauczukowej. Materiały te występujących w pełnej gamie kolorów. Wybierając rodzaj okładziny podłogowej należy kierować się następującymi zasadami:
- łatwo zmywalna, 
- odporna na stosowane środki chemiczne (dezynfekcyjne),
- odporna na plamy po środkach organicznych (np. krew),
- antypoślizgowa,
- nieodblaskowa,
- nienasiąkliwa,
- nieakustyczna – tłumiąca odgłosy podczas chodzenia. 
      Podkład pod warstwę wierzchnią powinien być wykonany z masy samopoziomującej, idealnie wyrównanej, aby zapobiec szybkiemu zniszczeniu i uszkodzeniu powierzchni. Ze względów higienicznych należy wykonywać nawierzchnię z możliwie największych wymiarowo odcinków, aby zachować jak największą szczelność. Wymagane jest również wykonanie cokołów o wysokości 10 cm. 

Ściany. 
      Powinny być gładkie, łatwozmywalne, pomalowane farbą emulsyjną – zmywalną lub wykończone innym materiałem, spełniającym warunki. W pobliżu ujęcia wodnego ściana do wysokości 1,6 m i co najmniej 60 cm od ujęcia, powinna być zabezpieczona powierzchnią trwałą, zmywalną, nienasiąkliwą, odporną na środki dezynfekcyjne. Odpowiednie do zastosowania są płytki ceramiczne, gresowe lub laminat.

Kolor we wnętrzu. 
      Poszczególne kolory i ich zestawienie mają indywidualne oddziaływanie na człowieka. Istnieje teoria psychologiczna potwierdzająca tę tezę. Zjawisko to związane jest z doświadczeniami życiowymi, obserwacją przyrody, potoczną symboliką barw. Można stwierdzić, że barwy ciepłe, doskonałe w poczekalni i recepcji, wprowadzają nastrój spokoju, kontaktu, nadają ludzkiej skórze atrakcyjny, przyjemny wygląd. Skojarzenie z ciepłem generuje pozytywne reakcje, wzmacniając poczucie bezpieczeństwa. Barwy zimne są na ogół obojętne, czasami, u niektórych osób, mogą wywoływać wrażenia negatywne i budzić uczucie nienaturalności. W gabinetach zastosowanie takich barw daje jednak wrażenie laboratoryjnej czystości i sprzyja skupieniu podczas pracy wykonywanej przez lekarza. Wskazane są delikatne odcienie fioletu, zieleni, błękitu. Należy unikać ostrych kontrastów kolorystycznych. 
   
Oświetlenie.
      W natłoku sygnałów odbieranych przez zmysły człowieka, sygnały optyczne odgrywają decydującą rolę, dlatego warunkiem zapewniającym odpowiedni kontakt z otoczeniem jest zapewnienie prawidłowego oświetlenia we wnętrzu. Odpowiednie oświetlenie ma wpływ, na jakość diagnozy medycznej, wydajność i zadowolenie z pracy. Oświetlenie należy szczegółowo przemyśleć i zaplanować jeszcze przed rozpoczęciem prac adaptacyjnych, zależnie od powierzchni i wysokości pomieszczeń, zastosowanych materiałów i kolorów – właściwości odbijania światła. Parametry eksploatacyjno techniczne, na jakie należy zwrócić uwagę, wybierając źródło światła to: barwa światła, wierność oddawania barw przedmiotów oraz skuteczność świetlna.
      W gabinecie należy zadbać o równomierne oświetlenie miejsca pracy, źródła powinny mieć barwę światła dziennego, z jak najwyższym współczynnikiem oddawania barw Ra (min. 95), a najmniejsze dopuszczalne natężenie światła powinno wynosić, w całym pomieszczeniu 300 lx, w miejscu pracy 500 lx. Niestety, większość produkowanych świetlówek nie spełnia tych wymagań, dlatego do oświetlenia miejsca pracy stosuje się specjalistyczne lampy, przeznaczone do celów medycznych.
W poczekalni i pomieszczeniach sanitarnych wystarczy źródło światła o barwie ciepło białej, ze średnim współczynnikiem oddawania barw. Natężenie oświetlenia powinno wynosić kolejno 200 i 100 lx. 
Skuteczność świetlna zależy od zastosowanego źródła światła i jest najwyższa dla świetlówek rurowych i kompaktowych. Źródła te dla wybranych modeli spełniają również pozostałe wymagania stawiane oświetleniu gabinetów medycznych. Źródła halogenowe można zastosować w poczekalni, recepcji w celu wzbogacenia efektu wizualnego zaprojektowanej przestrzeni. W gabinecie, w którym udzielane są świadczenia zdrowotne należy zainstalować również odpowiednią, atestowaną lampę bakteriobójczą. 
      Składnikiem oświetlenia wnętrza gabinetu jest oświetlenie słoneczne, które zależnie od orientacji, może powodować nadmierne nasłonecznienie i nagrzanie gabinetu. Przeciwdziałając temu zjawisku, możemy zainstalować w oknach żaluzje pionowe lub poziome, wykonane z materiałów zmywalnych, które również zasłonią wnętrze gabinetu przed wzrokiem osób postronnych. 
Przedstawione wymagania stanowią podstawę jaką powinno spełniać oświetlenie w gabinetach medycznych. Dodatkowe, bardziej szczegółowe aspekty z pewnością zostaną uwzględnione przez projektanta przy indywidualnym wnętrzu. 

Wymagania Sanepid-u. 
      Aby gabinet mógł spełniać swoją funkcję, niezbędne jest zatwierdzenie projektu oraz odbiór przez uprawnionego pracownika Sanepidu. W tym celu należy złożyć właściwy wniosek, z dołączonym projektem i odpowiednimi uzgodnieniami.
Należy zasięgnąć opinii i uzyskać akceptacje projektu przez rzeczoznawców ds.:
- sanitarnohigienicznych,
- przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymagań ergonomii, 
- zabezpieczeń przeciwpożarowych.

      Do zadań projektanta należy przygotowanie odpowiedniej, kompletnej dokumentacji. Jeżeli chcemy, aby nasze wnętrze było ergonomiczne i niepowtarzalne, należy pozwolić mu zrealizować zamierzone cele, tak aby wykonawcy robót, skoncentrowani na wykonawstwie i rozwiązywaniu aspektów technicznych nie zniweczyli koncepcji artystycznej.

Jacek Niezgoda ARTDESIGN architektura wnętrz tel. 012 633 05 97, 0507 065 433 e-mail: biuro@artdesign.pl